Kunstmatige intelligentie (AI) is geen verre toekomst meer – het verandert nu al hoe we werken in zorg, onderwijs en finance. OpenAI’s GPT-5, gelanceerd in augustus 2025, belooft slimmere analyses, efficiëntere processen en ondersteuning bij complexe beslissingen. Maar is het een kant-en-klare oplossing of een nieuwe uitdaging? Dit artikel is voor managers en bestuurders zonder technische achtergrond, zoals in zorginstellingen, onderwijsinstellingen of financiële startups. In eenvoudige taal leggen we uit wat GPT-5 is, hoe je het inzet en waar je op moet letten – met praktische voorbeelden en actiegerichte stappen, afgestemd op de Nederlandse context.
1. Wat is GPT-5, en wat kan het voor jouw organisatie doen?
GPT-5 is een slimme taalrobot van OpenAI. Het kan teksten schrijven, vragen beantwoorden, documenten samenvatten en zelfs afbeeldingen analyseren. Wat het bijzonder maakt, is de flexibiliteit:
- Fast-modus: Snelle antwoorden voor eenvoudige vragen, zoals een korte samenvatting.
- Thinking-modus: Diepgaande analyses voor complexe problemen, zoals een risicoanalyse.
- Auto-modus: Kiest automatisch de beste aanpak voor jouw vraag.
Met een ‘geheugen’ van ongeveer 200.000 woorden kan GPT-5 grote hoeveelheden informatie verwerken, zoals volledige patiëntendossiers of beleidsrapporten. Het is sterk in programmeertaken (74,9% score op SWE-bench) en in het combineren van tekst en beeld (84,2% op MMMU). Betaalde gebruikers krijgen 3.000 berichten per week in Thinking-modus, met een lichtere ‘mini’-versie als fallback en toegang tot oudere modellen via “Show Additional Models”.
Praktijkvoorbeelden:
- Zorg: GPT-5 vat patiëntendossiers samen of ondersteunt bij triage door risicoprofielen te maken, binnen de AVG-regelgeving.
- Onderwijs: Het maakt gepersonaliseerde leerplannen of beoordeelt toetsen automatisch, passend bij platforms zoals ItsLearning.
- Financiële startups: Het signaleert fraude door transactiepatronen te analyseren, conform DNB-regelgeving.
Actie:
Start een kleine pilot in één proces, zoals het samenvatten van dossiers in de zorg of het maken van lesmateriaal. Train je team in het stellen van duidelijke vragen (‘prompt engineering’) en toets of GPT-5 de gewenste resultaten levert.
2. Hoe betrouwbaar is GPT-5 in de praktijk?
GPT-5 is indrukwekkend, maar niet foutloos. Gebruikers melden problemen bij complexe taken, zoals inconsistenties in antwoorden of te langen ‘denktijd’. In onafhankelijke tests (SimpleBench: 56,7%) scoort het lager dan concurrenten zoals Anthropic’s Claude 3, vooral in real-time toepassingen zoals klantenservice of medische triage. OpenAI heeft updates uitgebracht, zoals betere routering en toegang tot oudere modellen, maar menselijke controle blijft essentieel.
Praktijkvoorbeelden:
- Onderwijs: Een docent gebruikt GPT-5 voor lesmateriaal, maar krijgt een verkeerde uitleg over de Slag bij Waterloo.
- Zorg: Een samenvatting van een patiëntendossier bevat verouderde medische termen, wat tot verwarring leidt.
- Fintech: GPT-5 markeert een transactie als verdacht, maar mist nuance, waardoor een klant ten onrechte wordt geweigerd.
Actie:
Zet GPT-5 in voor pilots met menselijke validatie. Stel protocollen op om outputs te controleren, vooral in kritieke processen zoals zorg of klantcontact.
3. Is GPT-5 ethisch en juridisch verantwoord?
GPT-5 is niet altijd transparant. OpenAI deelt weinig over de data waarmee het model is getraind, wat vragen oproept over bias en betrouwbaarheid. Gebruikers melden fouten in wiskunde, geografie en overmatige censuur van technische onderwerpen. Dit is een probleem in sectoren zoals zorg en onderwijs, waar vertrouwen cruciaal is.
De EU AI Act (sinds 2025 van kracht) kan GPT-5-toepassingen, zoals triage in de zorg of geautomatiseerde toetsbeoordeling, als ‘hoog-risico’ classificeren. Dit vereist audits, transparantie en menselijke supervisie. De AVG stelt daarnaast strikte eisen aan de verwerking van persoonlijke gegevens.
Praktijkvoorbeelden:
- Zorg: Een AI-triageadvies moet worden gecontroleerd om medische aansprakelijkheid te vermijden.
- Onderwijs: Een automatisch leerplan kan ongelijke behandeling veroorzaken door verborgen bias.
- Fintech: Een kredietbeoordeling moet voldoen aan DNB-regelgeving om discriminatie te voorkomen.
Actie:
Werk met een juridisch expert om te zorgen dat GPT-5 voldoet aan de EU AI Act en AVG. Combineer AI met menselijke audits en stel ethische richtlijnen op.
4. Hoe duurzaam is GPT-5 voor jouw organisatie?
AI kost veel energie. De ontwikkeling van GPT-5 produceerde een CO2-voetafdruk gelijk aan duizenden vluchten, en dagelijks gebruik (zoals rapportgeneratie) kan ook belastend zijn. Voor Nederlandse organisaties, gebonden aan de Green Deal en CSRD-rapportages, is dit een belangrijk aandachtspunt.
Praktijkvoorbeelden:
- Zorg: Een ziekenhuis dat GPT-5 gebruikt voor dossieranalyse moet de energie-impact meenemen in zijn duurzaamheidsrapportage.
- Onderwijs: Een schoolbestuur kan kiezen voor de energiezuinige GPT-5 Thinking mini voor toetsautomatisering.
- Fintech: Een startup kan duurzame cloudproviders zoals GreenCloud gebruiken om de impact te beperken.
Actie:
Meet de energie-impact van GPT-5 en kies voor lichtere modellen zoals GPT-5 Thinking mini voor eenvoudige taken. Werk met groene cloudproviders en neem AI-gebruik op in je CSRD-rapportage.
5. Hoe voorkom je afhankelijkheid van OpenAI?
Met een waardering van $500 miljard en Microsoft als partner domineert OpenAI de AI-markt. Maar er zijn alternatieven:
- Claude 3 (Anthropic): Sterk in transparantie en betrouwbaarheid, ideaal voor audits.
- Gemini (Google): Integreert goed met Google-tools, handig voor onderwijs.
- Grok (xAI): Richt zich op real-time analyse, toegankelijk via grok.com en X.
Open-source modellen zoals Llama bieden meer controle over data, maar vereisen technische kennis. Perplexity’s bod op Google Chrome toont hoe dynamisch de markt is.
Praktijkvoorbeelden:
- Zorg: Claude 3 kan beter passen bij medische audits door zijn transparantie.
- Onderwijs: Grok’s real-time analyse helpt bij actuele lesinhoud, zoals economische trends.
- Fintech: Llama kan lokaal worden gehost om dataprivacy te waarborgen.
Actie:
Test meerdere AI-systemen (bijv. GPT-5 naast Claude of Grok) en onderzoek open-source opties. Laat je IT-team de integratie met systemen zoals EPD’s of ERP’s evalueren om vendor lock-in te vermijden.
Conclusie: Maak van GPT-5 een partner, geen puzzel
GPT-5 biedt kansen – van efficiëntere zorgprocessen tot gepersonaliseerd onderwijs – maar vraagt om een nuchtere aanpak. Start klein, train je team, en laat regelgeving zoals de EU AI Act, AVG en CSRD je leiden.
Checklist voor succes:
- Begin klein: Start een pilot voor één proces, zoals dossieranalyse of toetsfeedback.
- Investeer in mensen: Train medewerkers in het stellen van vragen en het controleren van AI-outputs.
- Blijf compliant: Zorg dat je voldoet aan de EU AI Act, AVG en CSRD.
- Denk groen: Kies energiezuinige modellen en duurzame cloudproviders.
- Diversifieer: Gebruik meerdere AI-leveranciers om afhankelijkheid te voorkomen.
